Απόκριες είναι η περίοδος τρεις εβδομάδες πριν από την Καθαρά Δευτέρα που αρχίζει η Μεγάλη Νηστεία της Σαρακοστής. Απόκριες (Απόκλεια) σημαίνει χωρίς κρέας. Επίσης, σύμφωνα με μια εκδοχή, η λατινική λέξη «καρναβάλι» αποτελείται από τις λέξεις carne = κρέας και vale = χαιρετισμός.

Η έννοια του Halloween συναντάται για πρώτη φορά στην αρχαία Ελλάδα σε μια πομπή κατά τη διάρκεια των Μυστηρίων της Ελευσίνιας, του γενάρχη του σημερινού καρναβαλιού, μαζί με τον Διόνυσο. Τις ημέρες των τελετών, οι παρευρισκόμενοι μεταμφιέζονταν σε σάτυρους ή κάλυπταν τα πρόσωπά τους για να διατηρήσουν την ανωνυμία τους και επιδόθηκαν στο χορό και το ποτό με προκλητικές πράξεις και βίαιες βωμολοχίες.

Στη συνέχεια οι Ρωμαίοι υποβάθμισαν την ουσία αυτών των τελετουργιών και τις διέδωσαν σε όλα τα έθνη της αυτοκρατορίας τους, ακόμη και προσπάθησαν επιμελώς, αλλά χωρίς αποτέλεσμα, επειδή οι ρίζες τους ήταν τόσο βαθιές.

Σήμερα το Halloween ονομάζεται «Τρίοδος». Το όνομα προέρχεται από το Ορθόδοξο Ευαγγέλιο «τρεις ωδές». Η «Τρίοδος» ξεκινά την Κυριακή του «Πολίτη και του Φαρισαίου», ακολουθούμενη από την Κυριακή του «Ασώτου», την Κυριακή του «Απόκλειου» και τελειώνει την Κυριακή του «Τυροφάγου» ή του «Τυροφάγου». Ακολουθεί η πρώτη μέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, που ξεκινάει μια 40ήμερη νηστεία. Οι Χριστιανοί αποκαλούσαν αυτή την ημέρα «Καθαρή Δευτέρα». Πίστευαν ότι όταν ξεκινούσε η νηστεία, άρχιζε η «κάθαρση» του σώματος και του νου.

Η πιο λαμπερή περίοδος του Αθηναϊκού Καρναβαλιού συμπίπτει με την Belle Époque της εποχής του Τρικούπη. Καρναβάλια δυτικού τύπου εξαπλώθηκαν σε όλη την πόλη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, με σερπαντίνες, κλόουν, τυποποιημένες μεταμφιέσεις, χορό, πομπές με πλωτήρες, κομιτάτα και άλλες ακριβές παραστάσεις. Ακόμη και τα Ιωάννινα και η Κόνιτσα, που ήταν κατεχόμενα από την Τουρκία, είχαν περίφημες παρελάσεις με τανκς συνοδευόμενες από συμβολικές και σατιρικές παραστάσεις.

Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει προσπάθειες για την αναβίωση των παραδοσιακών αποκριάτικων εθίμων σε πολλά μέρη της Ελλάδας. Ένα πραγματικό μωσαϊκό περασμένης ιστορίας και λαογραφίας ζωντανεύει ξανά. Αυτές τις μέρες οι μύθοι και οι θρύλοι της χώρας μας έρχονται στο προσκήνιο και ζωντανεύουν μέσα από χορούς, γλέντια και τραγούδια.

Λάρισας

δέσμη

Στην πόλη της Λάρισας τα τελευταία χρόνια πολιτιστικοί φορείς και δήμοι διοργανώνουν τα δικά τους καρναβάλια, κάτι που γίνεται συνήθεια. Στη Λάρισα οι επισκέπτες δεν μπορούν να δουν τα άρματα ή την καρναβαλική παρέλαση. Θα έβλεπε όμως το «δέμα» να χορεύει στους ρυθμούς της παραδοσιακής μουσικής.

Τι είναι αυτό; ομάδες χορευτών από τους πολιτιστικούς συλλόγους της πόλης αναβιώνουν τα παραδοσιακά έθιμα του Halloween σε όλη τη χώρα.

Μουσικοί οπλισμένοι με γκάιντες, ντέφι, κλαρίνα, κιθάρες και βιολιά γεμίζουν τους δρόμους με τραγούδια, αστεία και αστεία σκορπίζοντας κέφι και χαρά.

Το παραδοσιακό «πακ», που αποτελείται από έναν μεταμφιεσμένο θεατρικό θίασο, ξεκινά το Σάββατο στην Τρανιά Απόκρια, τραγουδώντας και χορεύοντας, προτού κατευθυνθεί στην πλατεία Ταχυδρομείου της Θεσσαλίας. Στη συνέχεια πραγματοποιούν εκδήλωση στην κεντρική πλατεία, όπου στήνονται παραδοσιακά αποκριάτικα γλέντια.

μεταμφίεση

Η μεταμφίεση ήταν πιο διαδεδομένη στα ορεινά χωριά του Ολύμπου και του Κισσάβου, αλλά και στις πεδινές περιοχές των Φαρσάλων, της Αγιάς και του Τυρνάβου σε όλο το Τριώδιο.

Τα κοστούμια της μεταμφίεσης ήταν κωμικά και με έκαναν να γελάσω. Οι μασκοφόροι επισκέπτονταν τα βράδια τα σπίτια των συγγενών και των φίλων τους και αφού τους πείραζαν και τους γλεντούσαν, έδειχναν τα πρόσωπά τους και χόρευαν, έπιναν και διασκέδαζαν με όλη την οικογένεια. Την ίδια ώρα, οι νοικοκυρές ράντιζαν με σκόνη μεταμφιεσμένους, προκαλώντας γέλια και γέλια. Πολλές μασκοφόροι ομάδες κουβαλούσαν όργανα για να προσθέσουν στη διασκέδαση.

εικονικός γάμος

Το επίσημο καρναβάλι πραγματοποιήθηκε την ημέρα του Χάλογουιν, μετά τη λειτουργία, γύρω από τη γαμήλια τελετή. Σχεδόν αναδημιουργούσε μέρος της γαμήλιας τελετής με παραδοσιακό τρόπο και επειδή οι ηθοποιοί δεν φορούσαν μάσκες, προσέλκυσε πολλούς θεατές και θαυμαστές.

Ο γάμος ήταν το πιο ζεστό γεγονός της ημέρας, που γινόταν στα περισσότερα χωριά με όλα τα στοιχεία της παραδοσιακής λαογραφίας.

γαϊτανάκι

Το γαϊτανάκι είναι ένα διασκεδαστικό παιχνίδι, που παίζεται στις περιοχές της Ελάθωνας και του Τυρνάβου, που του έδωσε μια ιδιαίτερη λάμψη σήμερα.

έθιμα της γκαμίρας

Ένα άλλο έθιμο που με έκανε να γελάσω ήταν αυτό της Γαμίρας που υπήρχε στην περιοχή της Αγιάς.

Ένας μπαλαράς μεταμφιέσεων με τεχνητή ουρά Gamira κινούνταν σαν τα περιττώματα της Gamira, κάνοντας το κοινό να γελάει με αυτό το θέαμα.

Τελωνείο φλοιού

Το παιχνίδι «ΧΑΣΚΑ» έπαιζαν τα εγγόνια και οι παππούδες και έπαιζαν με τον αποκριάτικο χαλβά, που είναι το στραγαλίσι ή σουσάμι που σερβίρεται εκείνη την ημέρα αντί για αυγά, ή λουκούμι.

Κέρλινγκ χαρταετού και πέταγμα

Τα αυτοκίνητα και οι χαρταετοί που πετούν την Καθαρά Δευτέρα είναι συνέχεια των εορτασμών του Halloween. Τα κύρια στοιχεία της ημέρας ήταν η θυρεοειδεκτομή, η καυστική σάτιρα, αλλά και οι λεκέδες από βρωμιά και αλεύρι.

Στα ορεινά χωριά του Ολύμπου οι μητέρες δεν έδιναν στα παιδιά τους νερό και ψωμί αν δεν έφερναν στο σπίτι δείγμα από σπουργιτοφωλιά.

Μπράνη Τυρνάβου

Στον Τύρναβο, ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στη λατρεία του Διονύσου είναι το περίφημο έθιμο του φαλλού, το burrani. Μαζί με το καρναβάλι του Τυρνάβου, ένα διάσημο έθιμο που προσελκύει επισκέπτες από όλες τις γωνιές της Ελλάδας τις Απόκριες και την Καθαρά Δευτέρα.

Το «μπουρράνι» είναι ένα φαλλικό έθιμο τις Απόκριες που ιστορικά παρακολουθούν μόνο άνδρες. Κατά τη διάρκεια του εθίμου οι κάτοικοι μεταμφιέζονταν και μεταφέρονταν σε όλες τις πλατείες και τις γειτονιές. Στη συνέχεια φτιάξαμε ένα παραδοσιακό «μπουράνι», ένα πιάτο με σπανάκι, τσουκνίδες και ξύδι. Τραγουδούσαν άσεμνα τραγούδια και πείραζαν τους περαστικούς με χειρονομίες και χειροποίητους φαλλούς από ξύλο ή πηλό.

Τύρναβος
Οι κάτοικοι του Τυρνάβου μένουν πιστοί στην παράδοση, ξεκινώντας την εκδήλωση προς τιμήν του Διονύσου την Τρίτη πριν από την τελευταία Κυριακή των αποκριών, με αποκορύφωμα το «μπράνι» (χορτόσουπα χωρίς λάδι) την Καθαρά Δευτέρα. Το «μπουράνι» για τους ντόπιους και η «γιορτή του φαλλού» για τους επισκέπτες είναι καθιερωμένα έθιμα στον Τύρναβο, των οποίων οι ρίζες βρίσκονται στη λατρεία του Διονύσου, του οποίου η ιστορία έχει χαθεί εδώ και αιώνες. .

Ελαθώνα
Η Ελαζόνα φιλοξενεί εδώ και 12 χρόνια ένα ιδιαίτερο καρναβάλι. Πρόκειται για ένα ιπτάμενο καρναβάλι, στο οποίο συμμετέχουν καρναβάλι με αλεξίπτωτο και ενδιαφέρει τους λάτρεις των σπορ. Μια ξεχωριστή… αφετηρία του Ιπτάμενου Καρναβαλιού «Παρέλαση» της Ελαθώνας βρίσκεται σε μια κορυφογραμμή λίγο έξω από την πόλη της Ελαθώνας, δίπλα στο δήμο Δρυμού. Από εκεί, ένα μεταμφιεσμένο αιωρόπτερο θα πετάξει μέχρι να προσγειωθεί στη βάση του βουνού, όπου θα τον υποδεχτεί πλήθος.

Αγαντέλλο Καρδίτσα
Ένα έθιμο που ξεπερνά τις προσδοκίες κάθε επισκέπτη. Ένα τελετουργικό που συνεχίζει να βιώνεται χωρίς διακοπή για χρόνια. Σύμφωνα με τους άγραφους κανόνες που ορίζουν τα έθιμα του χωριού, η οργάνωση κάθε συμμετέχοντος ενώνεται και ενεργεί με πειθαρχία. Ακόμη και σύλλογοι χωριών και άλλες ομάδες εντάσσονται σε διάσημες ομάδες κουδουνιστών (που ονομάζονται πακέτα) των εκδηλώσεων της ημέρας ως απλοί στρατιώτες.

Οι κάτοικοι της Αγνάδερου έχουν βιώσει διαφορετικές αισθήσεις ανά τους αιώνες, συνεχίζοντας τις παραδόσεις που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Η εκδήλωση ξεκινά την Κυριακή και κορυφώνεται τη Δευτέρα. Από το πρωί της Καθαράς Δευτέρας, ο αξιαγάπητος ήχος της καμπάνας, ο «Μαγικός Αυλός», βαθιά χαραγμένος στο υποσυνείδητο των χωριανών, ηχεί το ένα μετά το άλλο σε κάθε γειτονιά του χωριού. Ομάδες υπέροχοι μασκοφόροι όλων των ηλικιών, ντυμένοι με προβιά και ζωσμένοι με κουδούνια (γδουνάδης = κουδουνιστές), κυριολεκτικά σηκώνουν το χωριό και μετά βαδίζουν από διάφορες κατευθύνσεις προς την πλατεία του χωριού, εμφανίζονται και υποδεικνύουν την παρουσία συμμετοχής. Κεντρική γενική ομάδα (μπλουκ’=πακέτο). Εκτός από τον Gudunadi, που αποτελεί το μεγαλύτερο αριθμό και δύναμη πρόσκρουσης, το πλήθος περιλαμβάνει και εκείνους που ερμηνεύουν παραδοσιακούς καραγκούνιους γάμους (νύφη, γαμπρός, πεθερά κ.λπ., όλοι άντρες). Μαζί περιφέρονται στο χωριό και αναδημιουργούν τις στιγμές του γάμου. Την ίδια στιγμή, το Bellinger ταράζει τη γη με τον ήχο του κουδουνιού του. Η ανθοφορία και η καρποφορία είναι ένα είδος προσευχής (υπέροχη) προς τη Μητέρα Γη και τη Φύση. Προάγγελος του ερχομού της άνοιξης. Εξ ου και το ζευγάρι των νεόνυμφων ως σύμβολο γονιμότητας και καρποφορίας.

Ο μοναδικός αυτός θίασος περιλαμβάνει επίσης ρόλους ιερέων, κουνιάδων, αστυφυλάκων, γιατρών και όλων όσων ήταν παρόντες αυτή τη στιγμή!Φτάνοντας νωρίς στήνεται ένας μεγάλος χορός μεταμφιεσμένων με συνοδεία, στημένο σε γιορτή ήχων και φωνών για να παρακολουθήσουν οι ίδιοι και το πλήθος. Παράλληλα σερβίρονται στους παρευρισκόμενους φασόλια και πολύ κρασί. Κάποια στιγμή και ενώ το γλέντι πάει καλά, ο κουδουνοφόρος εξαφανίζεται για λίγο και επιστρέφει να χορέψει. Ο ήχος των κουδουνιών τραντάζει την πλατεία, και ο κομιστής και η αρκούδα παίρνονται μαζί τους.

Το προηγούμενο όνομα του Αγνάδερου ήταν Μισδάνι. Ο Μυσδανίτης ονομάζεται επίσης «κλέφτης κλέφτης» για τους εξής λόγους: Όλοι θυμούνται τους τσιγγάνους που τους έκαναν να χορεύουν στο χωριό με αρκούδες.

Κάποτε στο Μισδάνι στρατοπέδευαν αρκετές οικογένειες τσιγγάνων με τις αρκούδες τους.

Σε ένα στοίχημα με τους Μισδανίτες ότι θα μπορούσαν να τους κλέψουν αυτό το άγριο ζώο, οι Μισδανίτες κέρδισαν. Έκλεψαν μια αρκούδα (γιατί όντως είναι τολμηροί και επικίνδυνοι άνθρωποι) και την έκρυψαν σε ένα κελί με κελιά. Εκκλησία. Οι Τσιγγάνοι αναγκάζονταν να πληρώσουν λίτρα για να το πάρουν πίσω.

Η φήμη αυτού του γεγονότος εξαπλώθηκε σε όλο το χωριό και οι Μιθδάνοι άρχισαν να το ξαναδημιουργούν και να χαίρονται για το κατόρθωμά τους. Σιγά σιγά με τα χρόνια έγινε θρύλος, μια πρακτική που ενσωματώθηκε στην εκδήλωση της Καθαράς Δευτέρας, η οποία τηρείται συνεχώς με θρησκευτική ευλάβεια μέχρι σήμερα.

στα Μέγαρα ΚαραϊβικήςΚάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα στην περιοχή των Τρικάλων αναπαράγεται ο παραδοσιακός Καλακουνιώτικος γάμος. Απεικονίζεται σατιρικά όλη η παραδοσιακή γαμήλια τελετή που γινόταν στο χωριό μέχρι τη δεκαετία του 1960.

Στην πλατεία του χωριού γίνεται κατάθεση στεφάνων και ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί του γάμου.

Ολόκληρη η διαδικασία αρραβώνων και γάμου παρωδείται με διάφορα λόγια και πράξεις (συχνά ακατάλληλες για το ευρύ κοινό) για να κάνει το κοινό να γελάσει. Χαρακτηριστικό είναι ένας μοναχός με παπάγια. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας γίνεται ένας μεγάλος χορός στον οποίο συμμετέχουν και όσοι επιθυμούν να συμμετάσχουν. Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης θα σερβιριστεί και παραδοσιακή φασολάδα.

Στο Παράμα Καρδίτσας, την Καθαρά Δευτέρα, όπως ανέφερε ο κ. Παπαμιχαήλ, γίνεται «μουκορλούκια» (Κουρούμα) και καρναβάλι χορού και τραγουδιού όπου παρέες μασκοφόρων πλέκουν γαϊτανάκια. Ο χορός συνεχίζεται με παραδοσιακή ορχηστρική συνοδεία ενώ μοιράζονται φασόλια και λαγάνες. Όλα αυτά διαδραματίζονται στο πάρκο «Αστερίων». Την ίδια μέρα οι Παραμυριώτες πετάνε χαρταετό στους λόφους του κοντινού χωριού Μεταμόρφωση, κοντά στο Παρεκκλήσι της Μεταμόρφωσης στο Σωτήρος, δίπλα στο ομώνυμο χωριό.

Το πέταγμα χαρταετού πραγματοποιείται επίσης στη βάση του Star Mountain στην πόλη Paramus.

σάλτσα: onlarissa.gr, in.gr

Πηγή: magnesianews.gr