Όταν το 2002 ξεκίνησε το ερευνητικό πρόγραμμα στη Σμόλικα, στην ευρύτερη περιοχή της Σαμαρίνας, κανένας από τους αρχαιολόγους ή μελετητές που το σχεδίασαν δεν μπορούσε να φανταστεί τι θα έβρισκε: τον πλησιέστερο συγγενή Απομεινάρια χιλιάδων λίθινων εργαλείων που ανήκουν στο είδος του Νεάντερταλ άνδρας. Η εκδήλωση ήταν εντυπωσιακή. Και οι δύο χρονολογούνται περίπου 60.000 χρόνια πριν σήμερα και η πληθώρα των ευρημάτων περιελάμβανε την περιοχή της Σαμαρίνας στον «χάρτη» που περιέχει τις σημαντικότερες τοποθεσίες της Μέσης Παλαιολιθικής. ξεκίνησε η αλπική αρχαιολογία, η αρχαιολογία των ορεινών περιοχών που εξαφανίστηκαν από Η αρχαιολογία αυτή παρουσιάζεται και στο ντοκιμαντέρ «Alpine Archaeology of Smolika», που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος «Προϊστορική μελέτη του ΑΠΘ στο βορειοδυτικό τμήμα της επαρχίας Γρεβενών – Καταγραφές παλαιολιθικών χώρων και ανακαλύψεων». Σαμαρίνα» προβλήθηκε πρόσφατα στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ Χαλκίδας.
“Όταν ξεκίνησε η έρευνα, κανείς δεν πίστευε ότι ο αρχαιολογικός χώρος βρισκόταν σε μεγάλο υψόμετρο. Θα μπορούσατε να πείτε ότι ήταν ορεινός ή και αλπικός, δηλαδή πάνω από 1.600 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Και ο διευθυντής του ερευνητικού προγράμματος.” Η πρόταση έγινε από τον φίλο και συνάδελφό του Μιλτιάδη Παπανικολάου, ομότιμο καθηγητή ΑΠΘ από την περιοχή: «Περίεργα, αυτή η πρόκληση, ειδικά η αρχαιολογία των ορεινών, τα αποτελέσματα της εργασίας, που ξεκίνησε σταδιακά γιατί, όπως πολλοί Έλληνες αρχαιολόγοι, δεν είχαν εμπειρία των υψιπέδων, είναι περίεργα. Δούλεψα από την αρχή με δύο Ιταλούς συναδέλφους: τον καθηγητή Biagi (Piaro Biagi) και την καθηγήτρια Elisabetta Starnini (Elizabetta Starnini) από το Πανεπιστήμιο της Πίζας. Μετά εξεπλάγην που όλες οι πρώτες ανακαλύψεις που συνάντησα ήταν επιφανειακό», προσθέτει.
Περπατώντας στις ορεινές περιοχές και τις αλπικές λίμνες του Σμόλικα, που συχνά ξεπερνούν τα 2.000 μέτρα υψόμετρο, οι ερευνητές άρχισαν να συναντούν μεγάλο αριθμό αρχαιολογικών ευρημάτων, κυρίως λίθινα εργαλεία. “Τα βρήκαμε στην επιφάνεια, σε πολύ καλή ορατότητα, κάτι που είναι σημαντικό. Δεν υπάρχει πυκνή βλάστηση. Περπατώντας σε αυτές τις περιοχές, μπορέσαμε να βρούμε, να δούμε, να κατανοήσουμε και να συλλέξουμε πέτρινα ευρήματα. Αυτή ήταν η μόνη έκπληξη.” είπε ο Ν. Ευστρατίου Εξηγήστε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Μια άλλη έκπληξη ήταν το timing. «Πρόκειται για πέτρινα εργαλεία, λεπίδες, αιχμές και πυρήνες, με βάση την τεχνολογία και την τυπολογία κατασκευής (που ανήκουν στην παράδοση Levallois-Musteria), που ανήκουν στη Μέση Παλαιολιθική περίοδο, δηλαδή περίπου 80.000 με 60.000 χρόνια από σήμερα. Αυτά τα εργαλεία δεν κατασκευάστηκαν από σύγχρονος άνθρωπος Homo Homo sapiens, αλλά από τους Homo sapiens Νεάντερταλ που είναι πιο κοντά μας από την άποψη της ανθρώπινης βιολογικής εξέλιξης.» τονίζει.ορυζώνα. “Βρήκαμε πολλά μέρη όπου παρέμεναν περιστασιακά ομάδες Νεάντερταλ για να φτιάξουν εργαλεία. Έχει διατηρηθεί επειδή δεν υπάρχει καταστροφή των αρχαιολογικών στρωμάτων, κάτι που ήταν ιδιαίτερα θετικό επειδή η περιοχή παραμένει όπως ήταν πριν από χιλιάδες χρόνια, επιτρέποντας σε αυτές τις τοποθεσίες να επιβιώσουν. », είπε το ΑΠΕ.- επισημαίνει ο συνομιλητής του ΜΠΕ.
Εδώ και αρκετά χρόνια οι ερευνητές σκαρφαλώνουν σε υψόμετρα έως και 2.300 μ. «Υπήρχαν ανακαλύψεις και εκεί!» τονίζει ο Ν. Ευστρατίου και διευκρινίζει τη γενική εξήγηση του «φαινομένου»: όταν κάνει κρύο, κάποια στιγμή αυτές οι ομάδες του Νεάντερταλ μετακινήθηκαν. νότια για να επιβιώσει.Γιατί μιλάμε για μια ομάδα που ήταν συνεχώς σε κίνηση. Μιλάμε δηλαδή για κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες. Έτσι, φαίνεται ότι έφτασαν στην ελληνική περιφέρεια και σε ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεωγραφικό σημείο, στο σταυροδρόμι, στην περιοχή της Σαμαρίνας. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτό το μέρος επέλεξε η βλάχικη φυλή, που ζει μέχρι σήμερα στη Σαμαρίνα», προσθέτει ο Ν. Ευστρατίου, αναφερόμενος σε μια άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρο της έρευνας – την εθνογραφική. “Μέσω ελεγχόμενων αναλογιών, είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν οι νομάδες Hulafu της περιοχής της Σαμαρίνα και οι σύγχρονοι κυνηγοί για να παρατηρήσουν τι κάνουν σήμερα, σε ποιες περιοχές μεταναστεύουν και πού αναζητούν θήραμα. Μπορούμε… “Η υπόθεση εργασίας ήταν ότι συνέβη πριν από 60.000 χρόνια από σήμερα;
Τα περισσότερα αρχαιολογικά δεδομένα αναφέρονται στην ομάδα του Νεάντερταλ. Ωστόσο, έχουν βρεθεί και λίθινα εργαλεία που ανήκουν σε μεταγενέστερες περιόδους, μερικά από την Εποχή του Χαλκού γύρω στο 3000 π.Χ., αλλά μερικά από μεταγενέστερα. Συνυπήρχαν αυτά τα ανθρωποειδή με άτομα του είδους μας; “Αυτό είναι ένα σημαντικό ερευνητικό ερώτημα. Αναφέρει την αναπαραγωγή καθώς και τη συνύπαρξη: οστά που βρέθηκαν στην Ισπανία υποδηλώνουν ότι τα δύο είδη διασταυρώθηκαν, αλλά αυτό που πιστεύαμε εδώ και καιρό είναι ότι οι Νεάντερταλ ζούσαν σε περιοχές της νοτιοανατολικής Ευρώπης Σημαίνει ότι έχει ζήσει δεκάδες χιλιάδες χρόνια και κάποια στιγμή για κάποιο λόγο αντικαταστάθηκε από τον Homo Homo sapiens –τα αφεντικά μας» εξηγεί ο συνομιλητής του ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο της μελέτης είναι η παρουσία παγετώνων στην περιοχή, γνωστές στους γεωλόγους ως μορένια, που σχηματίζονται κατά τη μετανάστευση των παγετώνων. «Πρόκειται για κώνους από μεγάλες πέτρες, με διάφορα κοψίματα και γωνίες. Δηλαδή, πάγος εποχής των παγετώνων και χαμηλές θερμοκρασίες στον πλανήτη Δυτική Μακεδονία, και σίγουρα πριν από την τελευταία αιχμή της εποχής των παγετώνων, πριν από 20.000 χρόνια σήμερα. Οι πέτρες έχουν σπάσει, σχηματίζονται οξείες γωνίες επισημαίνει ο Ν. Ευστράτιου, ο οποίος αναφέρει και τη σημασία των ευρημάτων της Εποχής του Χαλκού. «Εντοπίσαμε έναν αρχαιολογικό χώρο, πιθανώς ένα αγρόκτημα, που πιστεύεται ότι ήταν μέρος ενός «εποχικά μεταναστευτικού βοσκού» της Εποχής του Χαλκού. Με τα χρόνια, υπήρξαν πολλά ερωτήματα για το πότε θα ξεκινήσει αυτή η εποχική μετανάστευση, η λεγόμενη «μεταβατική κτηνοτροφία» ανθρώπων και κοπαδιών. Βρήκα λοιπόν ένα μέρος που πιστεύω ότι πρέπει να συμπεριληφθεί στο δίκτυο αυτού του κινήματος. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να ξεκίνησε ήδη από την Εποχή του Χαλκού, 4000 π.Χ. Και ήταν πολύ νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε πολλοί», έγραψε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ποιο είναι το μέλλον της αλπικής αρχαιολογίας στην Ελλάδα; Θα υπήρχαν παρόμοια αποτελέσματα εάν ερευνούνταν και άλλα βουνά της χώρας; «Δεν είμαι σίγουρος», απαντά ο καθηγητής. «Οι αρχαιολόγοι πρέπει να εμπλακούν στην επιτόπια έρευνα. , με βάση τη διεθνή εμπειρία στον εντοπισμό τόπων – ήθελαν επειδή αυτοί οι ανθρωπίνοι δεν ήταν αφελείς περιοχές όπου υπήρχαν θηράματα, νερό, πρώτες ύλες για την κατασκευή εργαλείων – μπορείτε να φανταστείτε πόσο πολύ το φυσικό περιβάλλον έχει αλλάξει τα τελευταία χιλιάδες χρόνια; Πλημμύρες και συσσώρευση υλικών μπορεί να προκάλεσαν κάποια μετατόπιση της κοίτης του ποταμού ή να αλλοίωσαν τη μορφολογία των πεδιάδων, αλλά δεν έγινε κάτι που να δείχνει δραματικές γεωλογικές αλλαγές», λέει ο Ν. Ευστρατίου. Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω την αρχαία εφορία των Γρεβενών. και όλα τα ιδρύματα που βοήθησαν στη διεξαγωγή της έρευνας -η οποία αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο στάδιο της έρευνας και δημοσίευσης των αποτελεσμάτων- και συχνά εν μέσω κακοκαιρίας ή πανδημιών, διεξήγαγαν την έρευνα.Όλοι οι συνεργάτες του που έκαναν έρευνα πεδίου.
σάλτσα: Ψήφισμα – ΜΕΒ
Πηγή: magnesianews.gr